Posted on 25 กันยายน 2025
โดย ดร.รัตนา รุ่งศิริสกุล อาจารย์ประจำ มจธ. ราชบุรี
นับตั้งแต่การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) รูปแบบการจัดการเรียนการสอนได้มีการปรับสู่ระบบออนไลน์มากขึ้น สิ่งที่ได้ค้นพบจากการประเมินประสิทธิภาพของกระบวนการจัดการเรียนการสอนและผลลัพธ์การเรียนรู้ของผู้เรียน พบว่าผู้เรียนแต่ละคนมีพื้นฐานทางคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ที่แตกต่างกัน ซึ่งเป็นองค์ความรู้พื้นฐานที่จำเป็นต่อการเรียนรู้ในรายวิชาเคมี ส่งผลต่อเกิดความเหลื่อมล้ำในระดับการเรียนรู้โดยรวม ด้วยเหตุนี้จึงได้มีแนวคิดในการพัฒนาแนวทางหรือรูปแบบการเรียนการสอนใหม่ ที่สามารถตอบสนองและแก้ไขปัญหาดังกล่าวได้อย่างเหมาะสม
การออกแบบเนื้อหารายวิชา
ปัจจุบัน มจธ. ได้นำแนวคิดการศึกษาที่มุ่งผลลัพธ์การเรียนรู้ (Outcome Based Education : OBE) มาเป็นแนวคิดหลักในกระบวนการออกแบบการจัดการเรียนการสอนในระดับต่าง ๆ ซึ่งรวมถึงรายวิชาเคมีพื้นฐานเช่นเดียวกัน และได้ต่อยอดเป็นหน่วยการเรียนรู้แบบโมดูล (Outcome-Based Education Module :OBEM) ที่แบ่งรายวิชาออกเป็น 3 โมดูลหลักด้วยกัน คือ โมดูลที่ 1 Atoms to Molecules โมดูลที่ 2 Properties of Matter โมดูลที่ 3 Chemical Reactions ซึ่งงานวิจัยในชั้นเรียนนี้ได้ดำเนินงานวิจัยในโมดูลที่ 1 Atoms to Molecules ซึ่งเนื้อหาที่เกี่ยวข้อง ดังนี้
- Basic of the atomic theory and electronic structures of atoms
- Periodic properties and representative elements & nonmetals and transition metals
- Chemical bonding
โดยนำรูปแบบการเรียนรู้แบบ Blended Learning เข้ามาปรับใช้ในโมดูลที่ 1 โดยมีแนวทางที่ใช้ในการพัฒนาผู้เรียนที่น่าสนใจ ดังนี้
การพัฒนาสื่อการสอน
ในระยะเริ่มต้นมีการนำวิดีโอจากแหล่งเรียนรู้อื่นมาใช้ประกอบการเรียนการสอน อย่างไรก็ตาม จากกระบวนการพัฒนาอย่างต่อเนื่องพบว่า การจัดทำวิดีโอโดยใช้การสอนของอาจารย์ผู้สอนเองมีข้อดี คือสามารถกำหนดเนื้อหาให้สอดคล้องกับผลลัพธ์การเรียนรู้ (Learning Outcome) ของรายวิชาได้อย่างเหมาะสมและชัดเจนมากยิ่งขึ้น
จัดการเรียนการสอน Onsite ควบคู่กับ Online
ในส่วนการเรียนการสอนแบบ Online มีการใช้งานแพลตฟอร์ม Microsoft Teams (MS) มาเป็นเครื่องมือในการสนับสนุนให้ผู้เรียนสามารถเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง โดยมีการมอบหมายงานหรือการบ้านให้ทำ ส่งงานให้อาจารย์ตรวจสอบหรือให้ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับงาน การบ้าน โดยแนวทางนี้จะช่วยส่งเสริมการเรียนรู้ผ่านการแก้ปัญหา (Problem-based Learning) ในขณะเดียวกันยังเป็นช่องทางในการจัดเก็บข้อมูลงาน การบ้าน แบบทดสอบปลายภาค รวมถึงคำตอบจากแบบสอบถามความคิดเห็นของผู้เรียน ซึ่งสามารถนำมาวิเคราะห์ผลลัพธ์การเรียนรู้ได้อย่างเป็นระบบ
ส่วนการเรียนการสอนแบบ Onsite จะเป็นการสอนแบบบรรยายเนื้อหาควบคู่กับกิจกรรมแบบมีส่วนร่วม โดยมีการแบ่งกลุ่มผู้เรียนเพื่อจัดกิจกรรมอภิปราย (Discussion) และฝึกทำโจทย์ ทดลอง รวมถึงการให้ผู้เรียนได้สอบถามข้อสงสัย ขอคำแนะนำจากอาจารย์อย่างใกล้ชิด นอกจากนี้ยังมีการตอบประเด็นคำถามของผู้เรียนจากแพลตฟอร์ม Microsoft Teams (MS) หรือให้คำแนะนำจากการบ้านที่ผู้เรียนส่งมา
แนวทางดังกล่าวนับเป็นรูปแบบของ การประเมินผลระหว่างเรียน (Formative Assessment) ที่ช่วยให้อาจารย์สามารถตรวจพบความเข้าใจผิดในแนวคิดสำคัญ (Misconception) หรือเนื้อหาที่ผู้เรียนยังขาดความเข้าใจ และสามารถสอนเสริมเพิ่มเติมในห้องเรียนย่อยได้อย่างทันท่วงที
ในระหว่างที่อาจารย์บรรยายเนื้อหาก็สามารถบันทึกวิดีโอจาก Application ZOOM เพื่อนำมาสร้างเป็นสื่อวิดีโอการเรียนรู้ต่อไปได้อีกด้วย
ผลลัพธ์ที่ได้
ในปี 2567 ได้มีการวิเคราะห์ผลการเรียนรู้ โดยพิจารณาจากสัดส่วนของเกรด คะแนนเฉลี่ย (GPA) รวมถึง ข้อเสนอแนะ (Feedback) ที่ได้จากการใช้งานสื่อการเรียนรู้ของรายวิชา โดยนำผลข้อมูลของผู้เรียนในปีการศึกษา 2566 ที่ได้มีการสอนในรูปแบบ Blended Learning มาเปรียบเทียบกับผลจากปีการศึกษา 2565 ที่ยังใช้รูปแบบการสอนแบบบรรยาย (Lecture) พบว่าสัดส่วนของผู้เรียนที่ได้เกรด A และ B+ มีสัดส่วนเพิ่มขึ้น และค่า GPA เฉลี่ยทั้งชั้นเรียนเพิ่มขึ้นจาก 2.49 เป็น 2.54
นอกจากนี้ ผู้เรียนยังให้ข้อเสนอแนะในเชิงบวกเกี่ยวกับการใช้สื่อการเรียนรู้ โดยเฉพาะสื่อวิดีโอที่จัดทำโดยอาจารย์ผู้สอนเอง ซึ่งช่วยให้เข้าใจเนื้อหาได้ง่ายขึ้น และสอดคล้องกับเนื้อหาการเรียนในรายวิชามากกว่าสื่อจากแหล่งเรียนรู้อื่น อีกทั้งยังสามารถนำกลับมาทบทวนด้วยตนเองได้ตามความสะดวก
จากผลลัพธ์เชิงบวกดังกล่าว จึงมีแนวคิดในการพัฒนาสื่อการเรียนรู้ของรายวิชาให้มีคุณภาพและประสิทธิภาพยิ่งขึ้นในอนาคต อย่างไรก็ตาม การดำเนินการดังกล่าวอาจต้องได้รับการสนับสนุนจากทีมงานหรือบุคลากรที่มีความเชี่ยวชาญด้านการผลิตสื่อการเรียนรู้ เพื่อให้สามารถพัฒนาและเผยแพร่สื่อที่ตอบโจทย์ผู้เรียนได้อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด